Hoparlör Nasıl Çalışır

Radyo Türkiye'ye ilk geldiği zamanlar, insanlar inanamamış bu garip kutunun içinden ses nasıl çıkıyor diye. Kimileri içinde ufak insanlar var zannetmiş. Tabi ki günümüzde böyle zannedeler yoktur. Ama hal sesin nasıl çıktığını merak edenler vardır zannediyorum. Bu yüzden size bugün hoparlörlerden bahsedeceğim.

Hoparlörün nasıl çalıştığını anlamadan önce, sesin nasıl oluştuğuna bir bakalım.


SESİN OLUŞMASI
Çevremizdeki sesleri kulağımızla duyarız. Bir nesne titreştiği zaman ses dalgalarını oluşturur. Yani havanın da titreşmesi sonucu dalgalar oluşur. Bu ses dalgaları, hava vasıtasıyla nesneden uzağa doğru yayılır. Kulağımıza ulaşan ses dalgaları, kulak zarımızda titreşimlere neden olur. Beynimiz ise bu titreşimleri ses olarak algılamamıza neden olur.
Aslında kulağımızı bir mikrofona benzetebiliriz. Mikrofon gelen ses dalgalarını elektriksel sinyallere çevirir. Kulağımız ise beynimiz tarafından algılanan sinyallere dönüştürür. Mikrofonun oluşturduğu elektriksel sinyaller ise hoparlör tarafından sese çevrilir.
Kulağımızla duyduğumuz sesler farklı farklıdır. Bu farklılık ses dalgalarının frekansına ve genliğine bağlı olarak değişir.
Dalga frekansı: Yüksek dalga frekanslı bir ses havayı daha hızlı dalgalandırır. Böyle sesin perdesi yüksektir deriz ve tiz sesler olarak algılarız. Alçak dalga frekanslı sesin perdesi ise alçaktır ve bas sesler olarak algılarız.
Dalga genliği: Dalga genliği yüksek olan ses, daha gürültülü olan ses demektir. Mesela sesi kısıp açmakla dalganın genliğini değiştiririz.
Bütün bunlardan anlayacağınız gibi bir hoparlörün görevi bu ses dalgalarını oluşturmaktır. Peki bu nasıl oluyor biraz da ona bakalım.


NASIL ÇALIŞIR?
Biraz önce mikrofonların ses dalgalarını elektriksel sinyallere çevirdiğini söylemiştim. Bu elektriksel sinyalleri, bizler çeşitli şekillerde saklarız. Ne bileyim; kasete kaydederiz, CD' ye kaydederiz, bilgisayara kaydederiz. Bu kaydettiğimiz sesleri tekrar duymak için bize ne yardımcı olur?: Bir hoparlör. İşte hoparlörün buradaki vazifesi, bir tercüman olmaktır. Elektrik sinyallerini ses sinyallerine çeviren bir tercüman.

Hoparlöre gelen teller sabit bir mıknatısın kutupları arasına asılmış bir bobine bağlanır. Bu bobin bir elektromıknatıstır. Bu bobin, üzerinden elektrik akımı geçtikçe mıknatıs halini alır. Ve bobin sabit mıknatısa doğru çekilir. Bu çekim miktarı, bobinin manyetik alanının şiddetine veya bobinden geçen elektrik akımına bağlıdır. Bu elektrik akımının büyüklüğünü belirleyen ise ses dalgasının genliğidir. (mesela konuşan kişinin sesinin şiddeti gibi). Bobinin, ileri geri bir piston gibi hareket ederken çok veya az yer değiştirmesi sesin şiddetiyle ilgilidir. Bobinin titreşim temposunu ise sesin frekansı etkiler. (mesela konuşan kişinin sesinin perdesi -tiz veya bas oluşu-). Sonuç olarak, hoparlördeki bobin, zaman ve şiddete bağlı olarak ses sinyallerine göre titreşir.
Bobinin nasıl titreştiğini öğrendik. Peki bu titreşim ses dalgalarını nasıl oluşturuyor ona bakalım: Bobine bağlı bobinle birlikte hareket eden bir koni vardır. Bu koni sertleştirilmiş kumaştan, ince kağıttan veya ince bir metalden yapılmıştır. Bu koninin ileri geri hareketleri havayı titreştirir. Böylelikle elektriksel sinyaller ses dalgalarına dönüştürülmüş olur.
Şimdide iyi bir hoparlör nasıl olmalıdır ona bakalım.
FREKANS ÇEŞİTLİLİKLERİ
İyi bir hoparlörün farklı frekanslardaki sesleri üretebilmesi lazımdır. Fakat bunu tek bir hoparlör ile yapmak mümkün olmaz. O yüzden farklı frekans üreten hoparlörler tek bir kutu içerisinde toplanırlar.

Üç çeşit frekans üreten hoparlör bu kutulara konur.
1) Tiz ses üretenler : tweeter
2) Orta ses üretenler : midrange
3) Bas ses üretenler : woofer
Tiz ses üreten tweeterlar yüksek frekansta ses üretirler ve boyutu en küçük olanlardır.
Orta ses üreten midrangeler orta frekansta ses üretirler ve boyutları ikisinin ortasıdır.
Bas ses üreten wooferlar ise alçak frekansta ses üretirler ve boyutu en büyük olanlardır.