Birinci Dünya Savaşı' nın Sebepleri Ve Sonuçları

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NIN SEBEPLERİ

VE SONUÇLARI
ÜÇLÜ İTTİFAK VE İTİLAF:
XIX. yüzyılın sonlarına doğru, Avrupa’nın büyük devletleri arasındaki ilişkileri gerginleştiren ve onları iki ayrı kampa bölen sömürgecilik dışında başka sebeplerde vardı. Bunlar;
Almanya, komşusu Fransa’nın topraklarından Alsace – Loraine(Alsas –Lorain bölgesini 1871 yılında ele geçirmiş, Fransa’da kaybettiği bu toprakları geri almak için fırsat kollamıştı. Bu durum Fransa’nın Almanya’ya karşı, İngiltere’nin yanında yer almasına yol açtı.
Ruslar’ın, balkanlarda uyguladığı Pnislavizm politikası, Avusturya – Macaristan İmparatorluğu’nun çıkarına ters düşüyordu. Çünkü Rusların, İslavları bir bayrak altında toplama politikası içinde, İslavları barındıran Avusturya – Macaristan İmparatorluğu için büyük bir tehlike oluşturuyordu.Rusya’nın balkanlarda etkili olması Almanya’nın da işine gelmiyordu. Bu nedenle Almanya, Rusya’ya karşı Avusturya – Macaristan İmparatorluğu’nu destekledi.Bu durum Rusya’nın da İngiltere ve Fransa ‘ya yaklaşmasına neden oldu.
İngiltere ile Rusya, aralarında yapmış olduğu görüşmelerde, Rusya’nın balkanlarda serbest bırakılmasını kararlaştırmışlardı. Bu durum İngiltere’nin de çıkarlarına uygundu, çünkü Rusya’nın balkanlarda etkisini arttırması, Almanya’nın balkanlar üzerinden Orta Doğu pazarlarına ulaşmasına engel olacak, bu da İngilizlerin sömürgelerinin güven altında olmasını sağlayacaktı.
Almanya, çıkabilecek bir çatışmada Osmanlı İmparatorluğu’nu yanına çekmek ve Padişahın halifelik sıfatı ile Müslümanlar üzerindeki etkisinden yararlanmak istiyordu. Böylece İngiltere’nin sömürgelerine giden yolu denetim altına alabileceğini umuyordu.
İtalya’da sanayisini geliştirmek için sömürgeler elde etmek istiyordu.Bu durum İngiltere ve Fransa’nın çıkarlarına uymuyordu. Bu durum İtalya’nın Almanya ile ittifak arayışı içine girmesine yol açtı.1882’de Almanya, yanına Avusturya – Macaristan İmparatorluğu’nu ve İtalya’yı alarak üçlü ittifak kurdu.İngiltere, Fransa ve Rusya’da üçlü itilafı kurdular.
SAVAŞIN BAŞLAMASI VE GELİŞMESİ:
Avusturya – Macaristan veliahdı, Saraybosna’yı ziyareti sırasında bir sırp milliyetçisi tarafından öldürüldü. Bu olay Avrupa’da savaşı başlattı. Avusturya – Macaristan İmparatorluğu Sırbistan’a savaş açtı. Sırbistan’ı koruyan Rusya’da Avusturya - Macaristan İmparatorluğu’na savaş ilan etti. Fransa ve İngiltere Rusya’nın; Almanya ise Avusturya – Macaristan ‘ın yanında yer savaştı. İtalya bir süre tarafsız kaldı. Ancak İtalya’nın, Avusturya – Macaristan ve Sırbistan’ın topraklarında gözü vardı.Bu nedenle İtilaf Devletleri ile gizli bir antlaşma yaparak saf değiştirdi. İtalya’ya da Batı ve Güney Anadolu topraklarından pay verilmesi de kabul edildi.
Almanlar ilk önce Belçika üzerinden Fransa’ya girdiler. Doğuda Rusya’ya saldırdılar. Batı cephesinde Fransız ve İngilizler tarafından durduruldular. Osmanlı İmparatorluğu ve Bulgaristan Almanya’nın yanında savaşa katılınca İttifak Devletleri, Balkanlarda önemli başarılar elde ettiler.
Avrupa’da meydana gelen bu gelişmelerden yararlanan Japonya, Almanya’nın Uzak Doğu’daki sömürgelerine saldırdı.
Romanya, Yunanistan, Brezilya, Portekiz ve ABD savaşa katıarak İtilaf Devletleri’nin yanında yer aldılar. Böylece Avrupa devletleri arasında başlayan mücadele, bir dünya savaşı haline geldi.
OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINA GİRMESİ VE SAVAŞIN SONUÇLARI
SAVAŞA GİRMA SEBEPLERİ:
İngiltere, Fransa ve Rusya, Osmanlı imparatorluğu’nun tarafsız kalmasından yanaydı. Hatta Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmezse kapitülasyonların kaldırılmasına razı olacaklarını bildirdiler. Çünkü Osmanlı tarafsız kalırsa İngiltere’nin Uzak Doğu’daki sömürgelerine giden yol güvenlik altında olacak, yeni cepheler açılmayacaktı.
Rusya’nın Boğazlara yönelik tehdidi, İngiltere ve Fransa’nın Balkan savşlarında Osmanlı İmparatorluğu aleyhindeki tutumu güvensizlik yaratmıştı. Bu nedenle Osmanlı İmparatorluğu Almanya ile birleşmeyi düşünüyordu.
Almanya da Osmanlı İmparatorluğu’nun kendi yanında savaşmasını istiyordu. Amacıda İngiliz ve Rus kuvvetlerinin bir bölümünü Osmanlı cephelerine kaydırmaktı. Ayrıca Süveyş Kanalı’nı ele geçirerek, İngiltere’nin sömürgelerine giden yol kapatılmış olacak ve de Rusların müttefikleriyle ilişkisi kesilecekti.

Osmanlı İmparatorluğu’nda İttihat ve Terakki Partisi iktidardaydı ve bu parti Alman taraftarıydı.Sonunda Almanlar, 1914’te Osmanlı İmparatorluğu’yla gizli bir bağlaşma yaptılar.
Akdenizdeki İngiliz donanmasından kaçan Goeben ve Breslav adlı iki Alman savaş gemisi, Çanakkale Boğazı’nı geçerek Osmanlı İmparatorluğu’na sığındılar. Osmanlı İmparatorluğu da bu gemileri satın aldığını ilan etti.
Bu gemiler bir süre sonra Karadeniz’e açıldı ve Rus limanını topa tuttular. Böylece İtilaf Devletleri Osmanlı’ya savaş açtı. Osmanlı 11 Kasım 1914’te savaşa katılmış oldu.
Osmanlının savaşa girmesiyle yeni cepheler açıldı. Kafkas cephesinin açılması üzerine Rusya, büyük bir askeri gücünü buraya göndermek zorunda kaldı. Böylece, Almanya’nın doğu cephesindeki yükü azalmış oldu. Bulgaristan’ın da savaşa girmesi üzerine Almanya ile Osmanlı karadan birbirlerine yardım imkanı buldular. Böylece Süveyş Kanalı’nı ele geçirmek kolaylaşacak, İngiltere’nin Hindistan’la olan en kısa deniz yolu bağlantısını kesecekti; İran, Irak ve Bakü petrollerinin İtilaf Devletleri’nin eline geçmesini engelleyebilecekti.
OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN SAVAŞTIĞI CEPHELER:
Osmanlı İmparatorluğu, savaş boyunca Kafkasya, Çanakkale, Irak, Suriye, Filistin, Hicaz ve Yemen cephelerinde savaştı. Ayrıca bağlaşıklarına yardım etmek amacıyla Galiçya’nın Kuzeybatısı ve Makedonya’ya asker gönderdi. Almanya’nın isteğiyle Kanal Harekatı’na girişti.
KAFKASYA CEPHESİ: Rusların Kars ve Sarıkamış’ı ele geçirip, Erzurum’a doğru ilerlemeye başlamasıyla bu cephe açılmış oldu. Ancak şiddetli kış nedeniyle doksan bin Türk askeri donarak şehit olunca, bu cephedeki çarpışmalar durdu. 1915 yazında yeniden başlayan çarpışmalarda Ruslar; Erzurum, Trabzon, Erzincan, Van, Muş ve Bitlis’i ele geçirdiler. Yüzyıllardır Türk toprakları içinde rahat bir şekilde yaşam süren Ermeniler bölgede Türkleri arkadan vurdular, binlerce masum Türkü katlettiler.
Çanakkale Savaşları’ndan sonra XVI. Kolordu Komutanlığına atanan Mustafa Kemal, Muş ve Bitlis’i Rus işgalinden kurtardı(1916).
Rusya’da 1917’de bir ihtilal sonucunda çarlık idaresi yıkıldı ve Bolşevikyönetimi iş başına geçince de savaştan çekildi. İttifak Devletleri’yle Brest –Litowsk Antlaşması’nı imzalayarak Berlin Antlaşması ile almış olduğu Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlılara geri vererek savaştan çekildi. Böylece Kafkasya Cephesi kapanmış oldu(3 Mart 1918).
ÇANAKKALE CEPHESİ:
Rusya, savaş sırasında zor duruma düşmüş, ekonomik durumu oldukça bozulmuştu. İngilizler ve Fransızlar Alman donanmasını varlığı nedeniyle Baltık Denizi yoluyla Rusya’ya yardım gönderemiyorlardı. Yardım gönderebilecekleri en elverişli yol, Çanakkale ve İstanbul boğazlarıydı. Bu nedenle İtilaf Devletleri, savaşın en önemli projelerinden birini uygulamaya koyarak Boğazlerı ele geçirmek için harekete geçtiler.
Bunu düşünüp hareket eden Fransız ve İngiliz donanması, Çanakkale Boğazı’nı geçmek için büyük bir saldırı başlattı. Türk mevzilerini topa tuttular. Sonra da Çanakkale Boğazı’ndan geçme girişiminde bulundular. Ancak Türklerin ağır darbeleriyle zarar gören donanmalar, geri çekildi. Böylece İtilaf Devletleri’nin Çanakkale’den geçme girişimleri başarısızlıkla sonuçlandı(18Mart 1915).İngiliz ve Fransızlar ilk girişimlerinden sonra Boğazı karadan ele geçirmek için 25 Nisan 1915 ‘te Gelibolu Yarımadası’na asker çıkardılar. İngiliz ve Fransızler’ın dışında Anzak, Hintli ve Cezayirli askerlerde oluşan İtilaf Devletleri’nin ordusu saldırıya geçti. Ancak Mustafa Kemal komutasındaki Türk askeri, kendisinden kat kat fazla ve güçlü olan düşmanlarını geri çekilmeye zorladılar. Karada da başarılı olamayan İngiliz ve Fransızlar askerlerini gizlice gemilerine bindirerek 9 Ocak 1916’daTürk topraklarını terk ettiler. Bunun sonucunda Rus ekonomisi çöktü ve çarlık rejimi yıkıldı. Bolşevikler Rusya’yı savaştan çıkardılar.
IRAK CEPHESİ:
Bu cephede, Basra’ya asker çıkaran İngilizlerle savaşıldı. İngilizlerin amacı Kuzey Irak petrollerini ele geçirmek, Türklerin İran’a girip Hindistan’ı tehdit etmelerini engellemekti. Ayrıca kuzeye çıkıp Ruslarla birleşmekti. İngilizler, Kasım 1915’te Basra’ya asker çıkararak kuzeye doğru ilerlemeye başladılar. Ancak şiddetli Türk direnişi karşısında geri çekilmek zorunda kaldılar. Türk kuvvetleri Kutü’l – Amare’de binlerce İngiliz askerini esir aldılar. İngilizler Basra’ya yeniden asker çıkardılar. Bağdat’a kadar ilerlediler. Ayrıca Türkler, bir yandan İngilizlerin kışkırtmasıyla ayaklanan Araplarla bir yandan da zengin petrol bölgelerine ilerleyen İngilizlerle savaşmak zorunda kaldı ve ağır ağır kuzeye çekildi. Savaş sonrasında İngilizler zengin petrol yataklarının bulunduğu Musul ve çevresini tamamen ele geçirdiler(3 Kasım 1918).
DİĞER CEPHELER:
Osmanlı İmparatorluğu, Süveyş Kanalı’na, İngiltere’nin sömürgeleriyle bağını kesip, yardım almasını önlemek ve Mısır’dan çıkarmak amacıyla askeri bir harekat düzenledi. Böylece Osmanlı İmparatorluğu Mısır’a yeniden sahip olabilirdi. Mısır alınırsa Filistin, Hicaz ve Yemen’deki Arap ayaklanmalarıda bastırılabilirdi. Türklerin 1915‘te yaptığı hücum, güçlü bir İngiliz donanması nedeniyle başarılı olamadı.
Suriye Cephesi’nde olan savaşta, Alman General Liman Von Sanderskomutasındaki Yıldırım Orduları Grubu, İngilizlere karşı başarılı bir savunma yaptı. Mustafa Kemal’de buradaki savunma hazırlıklarına önem vererek, düşmanın ilerleyişine engel oldu. Türk birlikleri Hicaz ve Yemen Cephesinde, İngiliz ve Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in kuvvetleriyle savştılar. İngilizler Arapları, Türklere karşı ayaklandırarak Türk kuvvetlerini zor duruma düşürdüler. Ayrıca Türkler, Makedonya ve Galiçya’da da müttefiklere yardım etti. Türk kuvvetleri bu cephelerde de kahramanca çarpıştılar.
SAVAŞIN SONUÇLARI
Rusya’nın savaştan çekilmesi, Almanya ve bağlaşıklarının işini kolaylaştırmıştı. ABD’nin savaşa girmesiyle, cephelerdeki durum İttifak Devletleri’nin aleyhine döndü.
ABD, Fransa’ya bol miktarda silah ve askeri malzeme satıyordu. Buna engel olmaya çalışan Almanya bazı Amerikan gemilerini batırdı. Bunun üzerine ABD İtilaf Devletleri’nin yanında savaşa girdi. 1918 yılı başlarında Amerikan ordusunun Avrupa’ya gelmesi ile üstünlük İtilaf Devletelri’ne geçti.
Alman ordusu, Batı Cephesi’nde İngiliz, Fransız ve Amerikan kuvvetleri karşısında ağır bir yenilgiye uğradı. Alman yardımını alamayan Avusturya – Macaristan İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu’nun da artık savaşı devam etirmeleri çok zordu. Böylece 4 yıldır devam eden savaş sona ermiş oldu. 1918 yılı sonlarında önce Bulgaristan, sonra da Osmanlı İmparatorluğu ateşkes isteğinde bulundu. Bunları, Avusturya – Macaristan ve Almanya izledi. Barış esaslarını saptanması için Paris Konferansı Toplandı. Yenilen devletlere ağır koşulları olan barış antlaşmaları imzalatıldı. Almanya ile Versailles, Avusturya ile Saint Germain, Bulgaristan ile Neuilly, Macaristan ile Tranon ve Osmanlı ile de Sevr Antlaşması imzalandı. Türk milleti, Sevr Antlaşması’nı imzalamadan önce Kurtuluş Savaşı’nı başlatmıştı. Savaşı kazndıktan sonra da Türkiye Cumhuriyet’i Devlet’ikuruldu. Birinci Dünya Savaşı’nda yenilen devletlerin yönetim sistemlerinde önemli değişiklikler oldu. Almanya’da krallık yıkıldı, cumhuriyet ilan edildi. Avusturya – Macaristan İmparatorluğu parçalandı. Bu topraklar üzerinde Avusturya, Macaristan, Çekoslavakya ve Yugoslavya devletleri kuruldu. Bu savaş esnasında milyonlarca insan öldü ve bunun üzerine devletler aralarındaki srunları barış yoluyla çözme girişimi ile Milletler Cemiyeti kuruldu.