Stratejik Düşünmek Nedir?

strategy

Stratejik düşünme, bir şirketin, ekibin veya bireyin uzun vadeli başarısını etkileyecek kritik faktörlerin ve değişkenlerin analizine odaklanan planlı ve akılcı bir düşünme sürecidir.

Stratejik düşünme, tehditlere ve zayıf noktalar karşı, planlama yaparak önlem alınmasını ve çıkan fırsatların takip edilmesini içerir. Sonuçta stratejik düşünme, var olabilmesi için şirketi, takımı veya bireyi  gerekli olan biz dizi hedefe, planlara ve yeni fikirlere yönlendirir. Stratejik düşünme ekonomik gerçekleri, piyasa güçlerini ve elde mevcut kaynakları hesaba katmalıdır.

Stratejik düşünme;

  • Araştırma,
  • Analitik düşünme,
  • Yenilik,
  • Problem çözme becerileri,
  • İletişim,
  • Liderlik becerileri,
  • Kararlılık gerektirir.

Stratejik Düşünme Neden Önemlidir?

Rekabet ortamı her kuruluş (organization) için hızlı bir şekilde değişebilir. Yeni eğilimler hızla ortaya çıkabilir. Bunlardan faydalanabilirsiniz veya istifade edemeyip, geride kalabilirsiniz. Günlük stratejik düşünme sürecini iş ve yaşam rutinlerinize dahil ederek, fırsatları önceden sezme, tahminde bulunma ve fırsatlardan yararlanma konusunda daha yetenekli olabilirsiniz.

Bireysel düzeyde stratejik düşünmek rolünüze daha fazla katkıda bulunmanıza, kuruluşunuz için daha önemli hale gelmenize ve büyük kaynakları kontrol etmeye hazır olduğunuzu göstermenize olanak verir.

İşletmelerde Stratejik Düşünme Nedir?

Bir örgütün yıllık stratejik planlama sürecinde liderler, stratejik niyetini geliştirmek ve stratejik bir anlatı oluşturmak için genellikle dış ve iç verileri ve fikirleri derler, analiz eder ve sentezler. Bu anlatılar veya yazılı olarak hazırlanmış olan stratejik dökümanlar, şirketi belirli bir süre için geleceğe yönlendirecektir. Liderler daha sonra bu stratejik inisiyatifleri gerçekleştirecek belirli eylemleri seçerler ve planlama yaparlar.

Ek olarak; işletmelerin yıl boyunca stratejik düşünme ve incelemeler için zaman planlaması yapmaları gerekir. Liderlik ekipleri;

  • İcranın gerçekleşmesini sağlamak için stratejik girişimlerini periyodik olarak test etmeli,
  • Organizasyon genelinde çabaları gözden geçirmeli,
  • Gayretlerin devamlılığını sağlamalıdır.

Liderlikte Stratejik Düşünme Nedir?

İşletme liderleri ve hissedarları, müşterilerine hangi ürün karmasını sunacaklarına, hangi ortamda rekabet edeceklerine veya etmeyeceklerine, zaman, çalışanlar ve sermaye gibi sınırlı kaynakları nasıl tahsis edileceklerine karar vermek için stratejik düşünme yöntemini kullanırlar.

Sorumlu liderler, önemli hedeflere ulaşmak ve kaynakları gereksiz kayıp riskinden korumak için, en iyi şirket yapısının  ne olduğuna karar vermelidirler.

Stratejik Düşünmenin Bileşenleri Nelerdir?

Şirketinizin stratejisi üzerinde çalışıyorsanız, analiz, problem çözme, karar verme ve değişim yolunda ilerlemeniz gerekir.

Stratejik bir yön veya plan oluştururken şunları analiz edersiniz:

  • İş fırsatları ve şirketin zayıf olduğu alanlar
  • Uygulanabilir olan fikirler ve muhtemel riskler
  • Düşündüğünüz her hareketle ilişkili maliyetler
  • Çeşitli taktiklerin etkili olma olasılığı
  • Hedefleri genel planla uyumlu olarak sıraya koyma yöntemleri
  • Rakiplerin, tedarikçilerin, müşterilerin ve rekabet ortamındaki yeni oyuncuların stratejik planlarınız üzerindeki etkileri

Planlama sürecinde engelleri keşfettiğinizde, aşağıdakileri yaparak engelleri ortadan kaldırabilirsiniz:

  • Sorunla ilgili bilgileri toplayarak,
  • Sorunu stratejik bir bakış açısından açıkça tanımlayarak,
  • Olası çözümleri beyin fırtınası şeklinde (bir çok yaratıcı fikir üretmek gibi.) analiz ederek,
  • Diğer zorlukları ve bunların üstesinden nasıl gelineceğini hayal ederek,
  • Bu stratejinin çeşitli bölümlerinde yapılacak görevleri, diğer ortaklara devrederek.

Stratejik düşünme, bir plan seçerken ve ona bağlı kalırken çeviklik ve kararlılık gerektirir. Ancak, yeni ve daha umut vaat eden fırsatların farkında olmalısınız. Stratejik düşünme; uyumluluk ve esneklik arasında dengeleyici bir eylemdir. Siz ve ekibiniz:

  • Kararların kapsamlı araştırmalara dayandığından emin olun!
  • Hedefleri seçin!
  • Hedeflere öncelik verin!
  • Standart bir karar verme sürecini takip edin!
  • Gerektiğinde fikir birliği oluşturun!

Stratejik planlama sırasında fikirleri personelinize iletmeniz ve onlardan geri bildirim almanız gerekir. Ardından, tamamlanan planın ilgi çekici bir vizyonunu tüm çalışanlara iletmek için etkili kanallardan yararlanın. Çalışanların stratejik plana sunacakları katkılara odaklanmalarını sağlayın!

Stratejik Düşünme Becerileri Nasıl Geliştirilir?

Stratejik düşünme becerilerinizi geliştirmenin beş adımı vardır:

  • Geleceği düşünmek ve planlamak, trendleri belirlemek, görevleri öncelik sırasına dizmek ve kaynakların nereye tahsis edileceğini saptamak için zaman ayırın!
  • Stratejiyi daha net düşünebilmeniz için kendi eğilimlerinizi, tercihlerinizi ortaya çıkarın!
  • Stratejik düşünme sırasında kullanabileceğiniz değerli fikirleri edinmek için firmanızdaki konu uzmanlarını ve kanaat önderlerini dinleyin!
  • Daha iyi seçenekleri ve planları ortaya çıkarmak için iyi sorular sormayı öğrenin: “Bu fikir güvenilir bir kaynaktan mı?” veya “Bu fikir mantıklı mı?” gibi sorular sorun!
  • Farklı stratejilerin, yol ve yöntemlerin tüm sonuçlarını araştırın!

***

Harward Business review yazarlarından olan Nina A. Bowman  “Stratejik Düşünme Becerilerinizi Geliştirmenin 4 Yolu“ndan söz eder. Nina A. Bowman, yönetici koçluğu ve liderlik gelişimi firması olan  Paravis Partners‘ta ‘Yönetici Ortak’tır. Daha önce, stratejide çeşitli danışmanlık ve liderlik rolleri üstlendi. Stratejik liderlik, liderlik varlığı ve kişilerarası etkinlik konularında yönetici koçu ve konuşmacıdır. Ayrıca “HBR Koçluk Çalışanları Rehberi” ve “HBR Stratejik Düşünme Kılavuzu” na katkıda bulunan bir yazardır.

Eğer günün birinde “daha stratejik olmanız gerektiği” konusunda geri bildirim aldıysanız, bunun ne kadar sinir bozucu olduğunu biliyorsunuzdur. Üzüntünüzü daha da derinleştirmek için, geri bildirim nadiren bununla ilgili ne yapılacağı konusunda somut bir rehberle birlikte gelir. Koçluk müşterilerimden biri, insan kaynakları başkan yardımcısı Lisa, bu durumdaydı ve durumunu şöyle açıklıyordu: “Bana daha büyük resmi düşünmem ve daha stratejik olmam söylendi. O anda kendimi “bir kelimeyi, yine aynı kelime ile bana tanımlamışlar” gibi hissettim. Bana yardımcı olduğunu söyleyemem.”

Peki mevcut rolünüzde daha stratejik olmak yani “stratejik düşünmek” için hangi belirli adımları atabilirsiniz?

Kimler stratejik düşünmek zorundadır?

Stratejik düşünmek için işe zihniyetinizi değiştirerek başlayın. Stratejik düşünme, sadece üst düzey yöneticilerin vazifesi değildir. Eğer siz de stratejik düşünmenin sadece üst düzey yöneticilerin görevi olduğuna inananlardansanız, hemen bu düşüncenizi değiştirin. Stratejik düşünme, organizasyonun her seviyesinde olabilir ve olmalıdır. Stratejik düşünme, tüm iş tanımlarının yazılmamış kısımlarından biridir. Bu gerçeği göz ardı ettiğinizde her hangi bir promosyon veya maaş artışı beklemeyin. Tam tersine bölümünüzün stratejik katkısı belirsiz olduğu için maaş kesintisiyle karşılaşabilirsiniz.

İşinizin bir parçası olduğunu kabul ettikten sonra, stratejik yeteneklerinizi gösteren dört temel yetenek geliştirmeye odaklanın.

Bilgili Olmak: Trendleri Gözlemleyin ve Keşfedin

Lisa büyük resmi görmüyordu. Yaptığı işin fazla olması ve işini tamamlaması için hıza ihtiyacı olduğu için, işinde çoğunlukla “kafalar aşağı” yaklaşımındaydı ve “kafasını yukarı kaldırma”da başarısızdı. Hem iç hem de dış eğilimleri gözlemleyemiyordu. Hızla büyüyen şirketi için yetenek konularına odaklanmasına, öncelik vermesine ve proaktif olmasına yardımcı olabilecek anahtar niteliğindeki önemli bilgileri eksikti. Lisa işine işlemsel bir şekilde yaklaştığından, sadece bir sonraki varisi olsun, işe alım ve çalışanları elde tutma konusunda tamamen yeni bir yaklaşıma ihtiyaç duyduğunun farkında değildi.

Hepimiz iş dünyasındaki insanların bir projede “baş aşağı” olduklarını, yani “icra modundayken” yeni fırsatları keşfedemediklerini bildirdiklerini duyarız.

Bir an için “baş yukarı” olmanın avantajlarını düşünün.

İki durumun avantaj/dezavantajlarını karşılaştıralım:

Başlar aşağı (heads down) durumu:

  • Teslimata odaklı
  • Dikkat dağıtan şeyleri ayarlama
  • Çevrenizden etkilenmekten kaçınma
  • Uygulama
  • İşleri yapma, yoluna koyma
  • Hemen şimdi
  • Nedir?
  • Son teslim tarihi

Başlar yukarı (heads up) durumu:

  • Önüne çıkabilecek olasılıklara odaklanma
  • Yeni şeyleri kapsama
  • Dış etkiye memnuniyetle açık olma
  • Merak ve farkındalık
  • Her şeyi sorgulama
  • Gelecek
  • Başka ne olabilir?
  • Hayal etme

Her iki yaklaşım için de bir zaman ve yer vardır. Kapıdan yeni bir ürün göndermek için çalışırken, ekibinizin tam “baş aşağı” modunda olmasını umarsınız. Sorun şu ki, iş dünyasının büyük bölümü “baş aşağı” düşünce durumunda.  “Baş yukarı” durumuna yer değiştirmek, çoğu kere zordur. İkisi arasında ileri geri yer değiştirmeye çalışmak daha da zordur. Head-down taleplerinin aciliyeti genellikle head-up olmanın uzun vadeli önemini gölgede bırakır. Bu yüzden birçok insan nadiren heads-up durumuna yönelir. Yaratıcı kapasitenizi artırmaya çalışırken, ekibiniz için proaktif bir şekilde başlama zamanı planladığınızdan emin olun.

***

HBR‘ye göre stratejik olabilmek için, endüstri şartlarını, trendleri ve bir işletmenin operasyonel ve finansal sonuçlarını yönlendiren temel girdiler ve faaliyetlerini (business drivers) sağlam bir şekilde anlıyor olmalısınız. Bu konunun yaygın örnekleri: Satış görevlileri sayısı, mağaza sayısı, web sitesi trafiği, satılan ürünlerin sayısı ve fiyatı, üretim birimleri vb. Sadece mevcut verileri getirmenin ve trendleri aramanın önemine dair zihinsel bir takdir yeterli değildir. Ayrıca şunları da yapmanız gerekir:

  • Günlük işlerinizdeki yurt içi trendleri keşfetmeyi ve bunları sentezleyerek, birleştirmeyi kendiniz için rutin bir çalışma haline getirin. Örneğin, kuruluşunuzda tekrar tekrar gündeme gelen konulara dikkat edin. Meslektaşlarınızın karşılaştığı ortak engelleri sentezleyin.
  • Pazardaki gözlemlerini anlamak için hem kuruluşunuzdaki hem de endüstrinizdeki meslektaşlarınızla bağlantı kurma konusunda proaktif olun. Ardından tespit ettiklerinizi ağınızda paylaşın.
  • İşlevinizin sağladığı benzersiz bilgi ve perspektifi anlayın ve bunun “şirket düzeyindeki strateji” üzerindeki etkisini tanımlayın.

Düşünmek: Zor Sorular Sorun

Trendler ve ilgi alanınıza giren konular hakkında kendinize “Düşündüklerimi nasıl genişletebilirim?” diye sorarak, stratejik düşünme konusunda pratik yapabilirsiniz.

Sorular, stratejinin dilidir.

Lisa, hayatının ve önceki deneyiminin ona benzersiz ama “miyop (uzağı göremeyen)” bir stratejik mercek verdiğinin farkındaydı. Bu yüzden kendini geniş açıdan olaylara bakma ve sorgulama becerilerini geliştirmeye yöneltti. Lisa, daha meraklı ve bilgiye farklı açılardan bakarak miyopisini azaltabildi. Farklı olasılıkları, farklı yaklaşımları ve farklı potansiyel sonuçları görebildi. Örneğin, firmada kalacak çalışanlarla ilgili bir proje üzerinde çalışırken kendi kendine;

  • 1. Yıldaki başarı neye benziyor?
  • 3. yıldaki başarı neye benziyor?
  • Sonuçları olumsuz yönde ne etkileyebilir?
  • Başarının/başarısızlığın ilk belirtileri nelerdir?
  • Firmanın başarısını garantilemek için iş ortaklarının neleri anlaması gerekiyor?
  • Sonuçlar kuruluşun daha geniş hedeflerini destekliyor mu? diye sordu.

İlk önce bu zor soruları sorarak, meslektaşlarıyla ve üst düzey yöneticilerle daha başlangıçtan itibaren projeye fayda sağlayacak şekilde daha iyi ilişki kurabileceğini fark etti. Bu şekilde düşünmesinin, kendisinin düşünceli ve stratejik olduğu algısının şekillenmesine yardımcı olacağına kanaat getirdi.

Konuşmak: Stratejik Ses Çıkarın

Stratejik düşünürler soru sormanın yanında, dili nasıl konuşacaklarını da bilirler. Onlar, düşüncelerini önceliklendirir ve bir sıraya dizerler.

Sözlü ve yazılı iletişimini, kitlelerinin temel mesajlarına odaklanmasına yardımcı olacak şekilde yapılandırırlar. Statükoya meydan okurlar. İnsanların önemle altı çizilen varsayımlar üzerinde konuşmasını sağlarlar. Gerçekten yetenekli olanlar, sorunları tanımlama, ortak anlayışı şekillendirme ve stratejik seçimlerin çerçevesini çizme sürecinde insanları ileri götürebilirler.

Bu size karmaşık görünüyorsa, zaten karmaşık olduğundandır. Ancak bu stratejik düşünme becerilerini geliştirmeye başlamanın yolları vardır:

  • Yazılı ve sözlü iletişiminize daha fazla yapı ekleyin. Ana noktalarınızı özünü koruyarak ama kısa kısa gruplandırın ve mantıksal olarak sıralayın.
  • Ele almak istediğiniz kapsayıcı konulara dikkat çekin. Bu şekilde dinleyiciler sadece taktik ayrıntılarla değil, daha üst düzeyde bir konuşma yapmaya hazırlanmış olurlar.
  • Ana noktayı geliştirmek yerine, ilk önce zor sorulara cevap vermeyi alışkanlık haline getirin.

Lisa, konuşma biçiminin stratejik olmadığı algısını yarattığının farkında değildi. Bunu değiştirmeye başladı.

Birincisi, insan kaynakları müdürü ile birebir görüşmelerini daha üst düzey tartışmalara odakladı.

Taktik sorunları e-postaya bıraktı.

Odaklanmak için bir veya iki stratejik alan seçti.

Sorunları insan kaynakları müdürü ve CEO’nun öncelikleri bağlamında çerçeve içine aldığından emin oldu.

Eylem Yapmak: Düşünmeye Zaman Ayırın ve Çatışmayı Kucaklayın

Birlikte çalışmamızın ilk aşamasında, Lisa çok sıkışık bir programa sahipti. Toplantıdan toplantıya koşturuyordu. Karşı karşıya kalınan sorunları düşünmek ve çözüm yollarını analiz etmek için zaman ayırmadan stratejik katkıda bulunmak ona zor geliyordu.

Tam değerini masaya getirmediğini kabul ederek, görevlerini Stephen Covey’in 2×2 matrisinde belirtildiği gibi aciliyete ve önemine göre değerlendirmeye başladı.

Olması gerekmediği toplantılara gitmeye son verdi.

Takvimindeki konular ve diğer toplantılar üzerinde zaman ayırarak düşünmekten vazgeçti.

İlk baştaki “Sadece masamın başında düşünerek oturmakla gerçek işimi yapıyor muyum?” suçlaması ile mücadele etti.

Lisa başka önemli becerileri de pratik yaparak geliştirdi.

Zor sorular sorabilmesi için;

  • Kişiselleştirmeden tartışma yapmayı,
  • Zor sorularla dinleyenlere meydan okumayı,
  • Dinleyicileri tartışmanın içine çekmeyi öğrendi.

Bunları yapmak için insanlara değil konulara odaklandı. Düşüncelerinin doğru olup olmadığını tarafsız katılımcılarla tartıştı.  Daha fazla soru sorduğunuzda ortaya çıkan kaçınılmaz belirsizliği yönetmek için, Lisa ayrıca eksik bilgiler karşısında daha iyi fikir yürütmesine olanak veren karar alma kriterlerini netleştirmeyi öğrendi.

Stratejik becerilerinizi geliştirme arayışı rahatsız edici olabilir. İlk başta kendinizi okyanusta havaya kum tekmeliyormuş gibi hissedebilirsiniz. Kendi varsayımlarınıza meydan okumak, çatışma ve ilginç fikirlerle mutlu olmak gibi rahatsız edici duygularla stratejik düşünme sürecini yönetirken vizyonunuz bulanıklaşacaktır. Bununla birlikte, bulanıklığa yol açan toz çöktükten ve daha yüksek bir seviyeye katkıda bulunduktan sonra, bu riski aldığınıza siz de sevineceksiniz.

Kaynaklar: