Konu Özeti
Bitkilerde madde taşınması, ksilemde (ve diğer yapılarda) madde taşınması ve floemde organik madde taşınması olarak ikiye ayrılır . Bitkiler gerçekleştirdikleri tepkimelerle su kaybederler. Stomalardan terleme için su buharı atılır. Bunun için bitkilerin su ve gaz alış-verişine ihtiyaç duyar.
Bitkilerde 2 çeşit taşınma gerçekleşir. Bunlar; ksilemde (ve diğer yapılarda) madde taşınması ve floemde organik madde taşınmasıdır. Taşıma işlemini anlatmadan önce ksilem ve floeme kısaca bir değinelim.
Ksilem:Odun boruları olarak da bilinir, bitkilerde inorganik maddelerin (su, mineraller vb.) taşınmasını sağlayan yapıdır. Cansız hücrelerden oluşurlar. Bölünür (meristem) doku hücreleri üst üste gelerek zamanla çekirdek ve sitoplazmalarını kaybeder. Hücreler arasındaki enine zarlar eriyerek kaybolur. Böylece, ince bir boru şeklindeki odun boruları oluşur.
Floem:soymuk borular olarak da bilinir, fotosentez sonucu üretilen organik maddeleri yeni sürgün oluşumunda kullanmak üzere veya depo organlarında biriktirmek üzere ileten borucuklar. Tek sıra halinde üst üste dizilmiş canlı hücrelerden oluşur. Floem oluşurken hücrelerin ara çeperleri tamamen erimediğinden, yer yer delikler oluşur. Floemde fotosentez ürünleri bitkinin diğer organlarına taşınır. Bazı bitkilerin köklerinde sentezlenen amino asitler de yaprak ve diğer organlara taşınır. Floemde madde taşınması çift yönlüdür. Hücreler arası çeperler ksileme göre daha az eridiğinden ksilemdeki taşınmadan daha yavaştır.
Madde Taşınması
Su ve Mineral Taşınması
Bitkiler gerçekleştirdikleri tepkimelerle su kaybederler. Bu suyun büyük kısmı terleme yoluyla yapraklarda bulunan stomalar aracılığıyla kaybedilir. Bu yüzden yaprak sayısı fazla ve yaprakları geniş olan bitkiler daha çok su kaybeder ve bu bitkilerin daha çok suya ihtiyaçları vardır.
Bitkilerde su ve mineraller topraktan kök aracılığıyla alınır. Kökte bulunan kök emici tüyleri sayesinde bitkiye giren su, kökün içindeki merkezi silindire doğru çekilir. Bu çekilme işlemi; suyun hücreler arası boşluktan geçmesiyle veya suyun hücreler arası aktarılmasıyla oluşur. Merkezi silindire ulaşan su burada ksilem hücrelerine geçer. Daha sonra alınan su ve mineraller ksilem ile bitkinin gerekli kısımlarına taşınır. Bitkide gerçekleşen bu dikey yönlü taşımayı destekleyen bir takım faktörler vardır. Bunlar (önem sırasına göre); kılcallık, kök basıncı ve kohezyon – terleme’dir.
