Bitkilerde aynı görevi yerine getirmek için özelleşmiş hücreler birleşerek dokuları oluşturur. Bitkilerde; meristem doku, temel doku, iletim dokusu ve örtü doku olmak üzere 4 doku mevcuttur.
Günümüzde 300 binden fazla bitkinin yaşadığı tahmin edilmektedir. Daha önceki konu anlatımımızda bitkileri şu şekilde sınıflandırmıştık.
Bu yazımızda ise tohumlu bitkilerin yapısını inceleyeceğiz.
Hücre çekirdeği, hücrede bulunan bir yönetici organeldir. Hücre çekirdeğinin görevi hücre işlevlerini kontrol altında tutmaktır. Hücre çekirdeği; çekirdek zarı, çekirdek öz suyu, çekirdekçik ve kromatin iplik olmak üzere 4 bölümden oluşur. Hücreler prokaryot ve ökaryot canlılarda farklılık gösterir.
Hücre çekirdeği, ökaryot hücrelerin çoğunda (bakteriler, mavi yeşil algler ve memelilerin olgun alyuvarları hariç) bulunan zarla kaplı bir organeldir. Hücrenin genetik bilgilerinin çoğu, hücre çekirdeğinin içinde katlı uzun doğrusal DNA molekülleri ile histon gibi birçok proteinin bir araya gelerek oluşturduğu kromozomlarda bulunur. Hücre çekirdeğinin görevi hücre işlevlerini kontrol altında tutmaktır. Çekirdeği çıkarılan her hücre bir süre sonra ölür. Çekirdek bir çift zar tarafından sitoplazmadan ayrılır.
Bazı alel genlerde baskınlık veya çekiniklik kavramı yoktur. Bu alel genlerin birlikte bulunduğu durumda, iki gende özelliğini tam gösteremez. Bu durum fenotipe, iki alel genin arasında bir özellikte kendini belli eder.
Bazı alel genlerde baskınlık veya çekiniklik kavramı yoktur. Bu alel genlerin birlikte bulunduğu durumda, iki gende özelliğini tam gösteremez. Bu durum fenotipe, iki alel genin arasında bir özellikte kendini belli eder. Örneğin aşağıdaki resimde bulunan örnekte kırmızı çiçek geni ile beyaz çiçek geni eksik baskın genlerdir. Bu iki geni de bulunduran heterozigot bireylerin çiçekleri pembe renkte olur. Bu
Gelişmiş canlıların eşeyini genotipleri belirler. Canlının eşeyini (cinsiyetini) belirleyen kromozomlara gonozom denir. Kromozom yapısındaki değişim, kromozomlardan parça kopması, eklenmesi ya da bir parçanın kopup 180 derece ters dönerek aynı yere bağlanmasıyla ortaya çıkar.
📌 Mendel’in çalışmaları klasik genetik olayları açıklamakta çok başarılı olmakla birlikte, bazı kavramları (örneğin eşey üzerinden aktarılan özellikleri) açıklamakta yetersiz kalmıştır. Bu nedenle modern genetik üzerine çalışmalar yapılmıştır.
Eşeyin belirlenmesi modern genetik için önemlidir çünkü genlerin bir sonraki nesillere aktarılmasında eşey çok büyük rol oynar. Toprak solucanı, tenya veya istiridye gibi omurgasız hayvanlarda ve tam çiçeğe sahip bitkilerde cinsiyet ayrımı yoktur. Bu canlılar dişi ve erkek üreme organlarını birlikte bulundururlar.
Not: Gonozom hücre diye bir kavram yoktur. Bütün hücrelerimiz gonozom kromozomlara sahiptir; başka bir deyişle, aynı bireyin bütün hücreleri aynı kromozoma sahiptir.
Örneğin sağlıklı bir insanda toplam 2n=46 kromozom vardır. Bu kromozomlardan 2 tanesi (XX veya XY olmak üzere) eşey kromozomları yani gonozomlardır ve bir tanesi anneden bir tanesi babadan gelir. Geriye kalan 44 kromozom ise otozom kromozomlardır.
Otozomlar canlının göz rengi, saç şekli, kan grubu gibi kalıtsal özelliklerine ait
Bireylerin genetik özelliklerinde rol oynayan aleller arasında sadece tam baskın ilişkisi gözlemlenmez. Bu aleller eş baskın olabildiği gibi 2 adetten fazla da (çok alelli) olabilmektedir. İnsanların kan gruplarını belirleyen aleller bunlara örnek olarak verilebilir.
Mendel’in yaptığı çalışmalardan da bildiğimiz gibi tam baskınlık
Mendel genetiğinde çaprazlamalar çok önemlidir. Karakterleri göz önüne alınarak gametlerin birleştirilmesi işlemine çaprazlama denir. Dihibrit ve monohibrit çaprazlamalar yapılabildiği gibi kontrol çaprazlamasıyla bireylerin genotipi belirlenebilir.
Karakterleri göz önüne alınarak gametlerin birleştirilmesi işlemine çaprazlama denir.
