Cümlede bulunan kelimelerin anlam özelliklerine, yapılarına, tür ve anlamlarına göre cümle değişir. Özelliklerine göre cümle çeşitleri 4’e ayrılır.
1.Yüklemin Türüne Göre Cümle Çeşitleri: Cümlenin ögeleri konusunda yüklemin fiil ve isim yüklem şeklinde 2’ye ayrıldığını hatırlıyoruz. Fiil yüklemler çekimli fiillerden oluşur.
İsim yüklemler ise ekfiille çekimlenmiş isimlerdir. ( Fiilimsilerin yüklem olduğu cümlelerde isim cümlesi kabul edilir. )Örnek: Bu konuda güzel bir şiir yazdı. ( fiil cümlesi )
Kitap en iyi dosttur. ( isim cümlesi )
2.Öge Dizilişine Göre Cümle Çeşitleri: Cümle içinde ögeler dilbilgisi kurallarına göre bir sıralama içindedir. Yüklemin yeri sonda ise kurallı cümle, son haricinde bir yerde ise devrik cümle denir.( şiirler genelde devrik cümledir )
Örnek: Bu konuyu geçen ders işledik. ( kurallı )
Biliyorum bu sorunun cevabını. ( devrik )
3.Anlamlarına Göre Cümle Çeşitleri: Anlamlarına göre olumlu-olumsuz, soru ve ünlem cümlesi diye dörde ayrılır.
Örnek: Bu kitabı sevmedim. ( olumsuz cümle )
Bahçede onu buldun mu? ( soru cümlesi )
Not: Bir cümlede olumsuzluk belirten iki unsur varsa anlam olumlu olur.
Bu soruyu çözmemiş değilim. ( biçim olarak olumsuz anlam olarak olumlu )
Not: Bazı kullanımlarda mı soru anlamı taşımayabilir.
Eve gittin mi beni ara.
4.Yapılarına Göre Cümle Çeşitleri: Dilimizde her cümle en az bir yargı bildirir; böyle cümlelere basit cümle denir. Birden fazla yargı bildiren cümlelere ise birleşik cümle denir. Bu cümlelerde temel ( yargıyı belirten yüklemin olduğu kısım ) ve yan cümle (fiilimsi veya çekimli bir başka fiilin olduğu) bölümler bulunur.
Örnek: Kahvaltımı yaptım. ( basit )
Bahçede oynamak istiyoruz. ( Fiilimsiden dolayı girişik birleşik cümle diyoruz.)
Yağmur yağarsa şemsiyeni al. ( -sa ekinden dolayı şartlı birleşik diyoruz.)
”Akşam eve erken gel.” Dedi. ( Çekimli fiilden dolayı iç içe birleşik cümle diyoruz.)
Çok yoruldum, dinlenmem gerekiyor. ( Virgülden dolayı sıralı cümle diyoruz.)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
ders,plan,proje,performans,ödev